قمر الملوک وزیری
قمرالملوک سید حسین خان (وزیر زاده)، دختر طوبی خانم و سید حسن خان و نوه خیرالنساء (افتخارالذاکرین) در سال ۱۲۸۴ در تاکستان (قزوین) به دنیا آمد. او خواننده آوازهای سنتی ایرانی بود و در اجرای ردیفها و دستگاههای موسیقی ایرانی مهارت داشت. قمر در پانزده سالگی به ازدواج یک صاحب منصب درآمد و پس از یک ماه طلاق گرفت. در سی سالگی، با امینالتجار ازدواج کرد که آن هم دوام نیافت. قمرالملوک در تاریخ ۱۴ مرداد ۱۳۳۸ در شمیران درگذشت و در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد.
پدر قمرالملوک، سید حسین خان، پیش از تولد او درگذشت. وقتی قمرالملوک حدودا یک ساله بود مادرش، طوبی، را نیز از دست داد. پس از آن مادر بزرگش، ملا خیرالنساء (ملقب به افتخارالذاکرین)، که روضهخوان جمعهای زنانه در حرم ناصرالدین شاه بود، سرپرستی او را به عهده داشت. قمر از هفت سالگی با مادربزرگش به مراسم روضه خوانی میرفت و خیرالنساء قمر را تشویق به خواندن به همراه او میکرد. قمر به چندین مکتب خانه رفت و سپس در مدرسه دخترانه ناموس در سنگلج تهران به تحصیلش ادامه داد. در جمع موسیقی دانان معروف آن زمان که در منزل مجد الصنایع، از اقوام قمر و از حامیان موسیقی، گرد هم میآمدند، به یادگیری خود از موسیقی ادامه داد. از مرتضی نی داود ردیف و گوشههای موسیقی ایرانی را آموخت. قمر نام خانوادگیش را از سید حسین خان به وزیرزاده، به یاد علی نقی وزیری نوازنده و موسیقی دان، تغییر داد. قمر نخستین اجرای رسمی خود را در سال ۱۳۰۳ ش در گراند هتل تهران برگزار کرد. قمر همچنین به خاطر تمایلات ترقی خواهانه اجتماعی و سیاسی اش و سخاوت مندی اش نسبت به فقیران و نیازمندان مورد تحسین بود. اولین زنی بود که در یک مکان عمومی بدون حجاب برنامه اجرا کرد. او همچنین اولین زن خوانندهای بود که آوازهایی با محتوای سیاسی اجرا و ضبط کرد، از جمله آواز مارش جمهوری، نوشته ابوالقاسم عارف، که در جریان انقلاب مشروطه خلق شد.
مشارکتکنندگان ویکیپدیا، «قمرالملوک وزیری»، ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد، http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=قمرالملوک وزیری&oldid=32813150 (بازیابیشده در ۱۱ اوت ۲۰۲۱).