مجموعه موسیقی قاجار
مجموعه ای شامل عکس، ۳۵ فایل صوتی از ۱۷ صفحه و ۳۵ برچسب صفحه از اولین صفحه های ضبط شده از سه خواننده زن در ایران، افتخار خانم، امجد خانم، و زری خانم. کمپانی ضبط کننده: کمپانی گرامافون رکورد نماینده ضبط: ادموند جیمز پیرس تاریخ ضبط: ماه های اکتبر و نوامبر سال ۱۹۱۲ میلادی برابر با پاییز ۱۲۹۱ شمسی محل ضبط: استودیوی کمپانی گرامافون در کوچه فیل خانه (لاله زار تهران) تکثیر در کارخانه شرکت در ریگا (روسیه) نوع صفحه موسیقی: صفحه سنگی(دو رویه) اندازه صفحات: ۲۵ سانتی متر اولین نوبت انتشار صفحات: ماه های مارس و سپتامبر ۱۹۱۳ و سپتامبر ۱۹۱۴ نشان تجاری صفحات: کنسرت گرامافون رکورد و آمور گرامافون رکورد باز تولید صفحات: ۱۹۱۶ در کلکته هندوستان با نشان تجاری آمور گرامافون رکورد بازتولید های بعدی: در فاصله سالهای ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۴ با نشان تجاری هیز مسترز ویس
تفصیل این مجموعه
-
تاریخچه
سابقه ضبط موسیقی بر روی صفحات گرامافون در ایران به سال۱۲۸۴ شمسی بر می گردد. در ابتدا تنها به ضبط اجرای موسیقی و آواز مردان اختصاص داشت؛ در سفرهایی که گاهی هنرمندان برای پر کردن صفحه به خارج از ایران می کردند نیز زنان حضور نداشتند، مانند سفرهایی که در سالهای ۱۲۸۶ شمسی به پاریس، ۱۲۸۸ به لندن و ۱۲۹۳ به تفلیس برای ضبط موسیقی انجام دادند. ضبط صدا و موسیقی زنان بر روی صفحات سنگی گرامافون در سال ۱۲۹۱ شمسی در دوران سلطنت احمد شاه قاجار شروع شد. می توان صفحات ضبط شده در این دوره را اولین صفحات ضبط شده از موسیقی زنان دانست که انتشار عمومی نیز داشت.
از میان ۱۴۳ اثر ضبط شده در این دوره ، ۷۷ اثر ابتدایی به هنرمندان زن اختصاص داشت از جمله افتخار (۲۹ اثر)، امجد (۲۳ اثر)، و زری (۲۵ اثر). از شرح حال و زندگی این افراد اطلاعات زیادی در دسترس نیست، لیکن با توجه به اینکه در کتب تاریخی بدون ذکر نام ایشان، از زنان بسیاری در حوزه موسیقی یاد شده است، به نظر می رسد این سه خواننده تا پیش از ضبط صفحه از شهرت عام برخوردار نبوده اند.
با توجه به کاتالوگ آثار باقی مانده، اولین خواننده زن که صدایش ماندگار می شود افتخار خانم است که صفحه ای را در آواز بیات ترک به شماره ۵-۱۳۱۴۱ اجرا کرده است.
آثار باقی مانده در این مجموعه علاوه بر اجرای آوازهایی در دستگاه های موسیقی ایرانی، شامل تصنیف هایی ملی میهنی از عارف قزوینی می باشد که تا پیش از این در تاریخ ضبط موسیقی ایران بی سابقه بوده است. به نظر می رسد خوانندگان زن از اولین هنرمندانی بودند که تصنیف هایی را با مضامین انتقادی و سیاسی در سالهای پس از مشروطه اجرا کردند. در این میان می توان به صفحاتی چون: هنگام می به شماره ۱۴-۱۲۵۸۱ با صدای زری، تصنیف شوستر به شماره ۱۴-۱۲۵۶۴ با صدای افتخار و شماره ۵-۱۳۱۶۱ با صدای امجد که از ساخته های عارف قزوینی بودند اشاره کرد.
برای اطلاعات بیشتر در مورد آثار ضبط شده در این دوره رجوع کنید به: بهمن کاظمی، وهرز پوراحمد، و مهدی فراهانی، گلبانگ سربلندی: مبانی و بررسی آوازهای ایرانی، تهران: فرهنگستان هنر، ۱۳۸۹؛ بهمن کاظمی، مهدی فراهانی، و وهرز پوراحمد، موسیقی ایران در سده گذشته، تهران: فرهنگستان هنر، ۱۳۹۰
- تاریخ اواسط قرن ۱۴ ق
- تاریخ دریافت اسفند ۱۳۹۳
- آخرین ویرایش ۴ ارديبهشت ۱۴۰۲ ش
- شماره اخذ 15156